Zonsondergang in Rome: een tutorial over HDR in Lightroom en Photoshop

In deze tutorial laat ik je zien waarom je soms meerdere belichtingen moet combineren en hoe je dat doet met HDR in Lightroom. Ik ga in op de theorie achter HDR, de juiste camera-instellingen en de bewerking in Lightroom. Tot slot maken we een uitstap naar Photoshop, om de boel wat op te ruimen en nog een extra bijzondere laag aan de foto toe te voegen.

1. Een van de mooiste uitzichten in Rome
2. Contrast: waarom één opname soms niet genoeg is
3. High Dynamic Range: het beste van meerdere belichtingen
4. De camera instellen: Auto Exposure Bracketing
5. Lightroom: HDR in een handomdraai
6. Bewerking van het HDR-beeld
7. Over naar Photoshop
8. Slagroom op de taart: het toevoegen van kunstlicht
9. HDR: geen doel op zich

ISO 100, 70-200 mm lens op 70 mm, f/8, meerdere belichtingen

Bekijk nu

Een van de mooiste uitzichten in Rome

De foto is gemaakt vanaf de brug Ponte Umberto I. Deze brug over de Tiber biedt een van de bekendste uitzichten van Rome. Kijkend naar het westen zie je Ponte Sant'Angelo, ofwel Engelenbrug, bekend vanwege de vele engelenbeelden, met rechts het Vaticaan en de Sint-Pietersbasiliek. Deze avond had ik ontzettend veel geluk met een prachtige zonsondergang.

Contrast: waarom één opname soms niet genoeg is

Even terug naar de basis. Het maken van een foto is - in de absolute essentie - het doorlaten van licht naar een lichtgevoelig medium (bijvoorbeeld een filmrolletje) of naar een beeldsensor (zoals in digitale camera's). Dit levert een beeld op met een dynamisch bereik dat afhankelijk is van de kwaliteit van je camera. Met dynamisch bereik bedoelen we de mate waarin de lichtste delen en de donkerste delen van een foto nog goed doortekend zijn, dus detail bevatten. In principe geldt: hoe groter de sensor, hoe groter het dynamisch bereik.

In deze situatie hebben we te maken met een groot contrast: de lucht tijdens de zonsondergang is nog erg fel, terwijl de gebouwen op de voorgrond al wel de nodige belichtingstijd kunnen gebruiken, omdat ze anders erg donker op de foto zullen komen. Het verschil tussen licht en donker (het contrast) is dus groot. Ondanks dat digitale camera's tegenwoordig een steeds groter dynamisch bereik kennen, dus met situaties met groot contrast kunnen omgaan, is het in dit geval niet voldoende om met een enkele belichting de ideale foto te maken.

High Dynamic Range: het beste van meerdere belichtingen

De oplossing waarmee we het grote contrast in één foto kunnen overbruggen, ligt in het samenvoegen van meerdere belichtingen. Door niet alleen de gewenste belichting op te nemen, maar ook minimaal één foto te maken met onderbelichting en één foto met overbelichting, vangen we het gehele contrast, zoals we dat met onze ogen zien. Dit type foto staat bekend als High Dynamic Range, oftewel hoog dynamisch bereik, afgekort HDR. Een enkel beeld, maar met een veel groter dynamisch bereik. Het samenvoegen van de afbeeldingen doen we later in Lightroom, eerst moeten we de foto's maken.

De camera instellen: Auto Exposure Bracketing

We gebruiken hiervoor de camera-instelling Auto Exposure Bracketing. Auto Exposure Bracketing (AEB) zorgt ervoor dat de camera niet één, maar drie of zelfs meer opnamen maakt zodra je de ontspanknop indrukt. Deze opnamen hebben ieder een eigen sluitertijd (onderbelicht, normaal en overbelicht). Je kunt met AEB instellen hoeveel foto's je wilt onder- en overbelichten en hoeveel lichtstops verschil er tussen de opnamen moet zitten. Voor deze opname stellen we AEB in op vijf opnamen, met twee stops verschil onderling en een algehele onderbelichting van één stop. De camera produceert dan de volgende beelden, van onderbelicht naar normaal, naar overbelicht: -5 EV (EV staat voor Exposure Value), -3 EV, -1 EV (het gemiddelde beeld, maar met één stop onderbelicht zoals we hebben ingesteld), +1 EV en +3 EV. We passen een belichtingscorrectie toe van -1 stop, omdat de lichtste foto's in deze reeks al meer dan genoeg detail bevatten in de donkere partijen. Als we in heel donkere omstandigheden zouden werken, zouden we juist overbelichten, want hoe langer de sluitertijd, hoe meer detail in de donkere partijen.

Bij het werken met AEB is het belangrijk dat je camera vaststaat op een statief of ander vast punt. Zet beeldstabilisatie ("vibratiereductie" voor Nikon-lenzen) uit op je lens. Dit heeft geen zin op statief en kan dan zelfs trilling veroorzaken. Gebruik de zelfontspanner of een afstandsbediening om ook de trilling van je hand op de ontspanknop tijdig weg te halen. Als extra vertraging gebruik ik ook altijd de functie spiegelvoorontspanning, dan wacht de camera nog even met opnemen na het opklappen van de spiegel. Omdat we later foto's gaan samenvoegen, is het altijd goed om de ISO zo laag mogelijk in te stellen. Het HDR-proces is namelijk ruisgevoelig. Nu zijn we klaar om foto's te maken:

• Stand: Diafragmavoorkeur (A)
• Beeldformaat: RAW
• Brandpunt: 70 mm
• Diafragma: f/8
• ISO: 100
• Auto Exposure Bracketing: 5 fotos, 2 stops verschil
• Belichtingscorrectie: 1 stop onderbelicht
• Ontspanmodus: zelfontspanner van 2 seconden
• Spiegelvoorontspanning: 2 seconden

1/25 sec (-5 EV)

1/6 sec (-3 EV)

0,6 sec (-1 EV)

2,5 sec (+1 EV)

10 sec (+3 EV)

Ondanks het grote contrast hebben we nu alle details te pakken: in de donkere gebouwen en in de heldere lucht. De camera heeft met Auto Exposure Bracketing automatisch foto's gemaakt met sluitertijden variërend van 1/25 seconde tot zelfs 10 seconden, een enorm verschil. Zo meteen is het zaak deze opnamen samen te voegen, en wel op zo'n manier dat we het beste van iedere belichting krijgen.

Lightroom: HDR in een handomdraai

Voordat we onze opnamen samenvoegen, gaan we eerst wat basisbewerkingen toepassen in Lightroom. Voor deze foto verwijderen we simpel chromatische aberratie en passen we een profielcorrectie toe. Tevens verwijderen we wat stofvlekjes. We doen dit voor één foto uit de reeks en synchroniseren dan alle bewerkingen met de overige vier opnamen.

Nu voegen we de vijf afbeeldingen samen met de HDR-functie in Lightroom. Selecteer Foto > Foto samenvoegen > HDR. Kies in het previewscherm, onder Schimmen verwijderen (Deghost Amount) voor Laag. Hiermee wordt geringe beweging tussen de opnamen gecorrigeerd. Dit zijn bijvoorbeeld mensen in de verte die net een stap verzetten. Klik op Samenvoegen (Merge) om Lightroom aan het werk te zetten en de afbeelding te genereren. En jawel: daar is de HDR-foto! En hij ziet er verschrikkelijk vlak uit. Wat blijkt, nu we alle contrastgegevens in één beeld hebben, begint de echte bewerking pas.

HDR-previewscherm

Bewerking van het HDR-beeld

De HDR-functie in Lightroom levert ons in dit geval een enorm vlakke foto, omdat er zoveel detail is opgenomen. Nu kunnen we zelf bepalen waar we het accent willen gaan leggen. In dit geval maken we de hooglichten en algehele belichting een flink stuk donkerder en voegen we lokaal verzadiging en helderheid (Clarity) toe op de gebouwen met het penseel. We voegen algeheel contrast toe met de tool Nevel verwijderen (Dehaze). Ook belangrijk is de aanpassing van de kleurtoon: we kiezen ervoor om het beeld flink op te warmen, om zo de warme kleuren van de zonsondergang te benadrukken.

Bewerking van het HDR-beeld in Lightroom

HDR voor bewerking

HDR na bewerking

Over naar Photoshop

Het beeld is nu bijna klaar. Bij het nakijken komen we echter iets tegen wat helemaal niet bevalt: de rechterkoepel van de Sint-Pieter staat in de steigers! Gelukkig is de linkerkoepel gevrijwaard van deze beeldvervuiling. We selecteren daarom de linkerkoepel met de Selectietool en plaatsen deze op een nieuwe laag met sneltoets Cmd+J op de Mac of Ctrl+J in Windows. Vervolgens spiegelen we hem door te kiezen voor Bewerken > Transformeren > Horizontaal omdraaien en plaatsen we hem over de rechterkoepel. Met behulp van een Laagmasker en een zacht Penseel werken we de randen weg en zorgen we ervoor dat hij naadloos overvloeit met de achtergrond.

De koepel in de steigers

Door de linkerkoepel te kopiëren en te spiegelen, werken we de steigers weg

Slagroom op de taart: het toevoegen van kunstlicht

Nu hebben we een nette plaat. Voordat de foto klaar is, gaan we nog één ding toevoegen: kunstlicht. Kunstlicht kan iets extra's geven aan je foto, maar vaak is het zo dat de verlichting van de straat en de gebouwen nog niet optimaal is tijdens zonsondergang. Ook hier willen we dus het beste van meerdere belichtingen: die van de HDR gemaakt tijdens zonsondergang als basis, met eraan toegevoegd een beeld wat ik twee dagen eerder maakte op dezelfde plek, maar dan veel later op de avond:

We plaatsen de gehele foto in Photoshop als nieuwe laag bovenop de HDR en zetten de laagovervloeimodus op Lichter. Het effect hiervan is dat alleen de lichtere delen ten opzichte van de laag eronder worden weergegeven, oftewel alleen het felle kunstlicht (de rest was immers veel donkerder). Met een masker en een penseel bepalen we vervolgens welke lichten precies in de foto komen. Zie hier het resultaat van ons proces en het verschil met een enkele opname:

Enkelvoudig beeld uit de camera, weinig detail in donkere en lichte partijen

HDR voor bewerking: een veel groter contrast

Eindresultaat zonder kunstlicht

Eindresultaat met kunstlicht

Bekijk nu

HDR: geen doel op zich

Het samenvoegen van meerdere belichtingen met HDR kan een geweldig resultaat opleveren. Je brengt het contrast van een foto meer in de richting van wat je met je ogen kunt waarnemen. Camera's worden echter steeds beter in het vastleggen van een groot dynamisch bereik in één beeld. Blijf jezelf dus afvragen of HDR de juiste stap is, of dat een enkelvoudige RAW-bewerking in Lightroom voldoende is. Het zal van de situatie en je smaak afhangen.

Wil je meer leren over bewerken van HDR-foto's in Lightroom en Photoshop? In mijn workshop Fotobewerking ga ik hier uitgebreid op in.

Leer meer over HDR