Hoe maak je scherpe foto's?

Het is één van de meest gestelde vragen die ik krijg over fotografie en dat is natuurlijk logisch; iedereen wil scherpe foto's. Een scherpe foto straalt kwaliteit en professionaliteit uit. Er zijn meerdere factoren die invloed hebben op de scherpte en deze bespreek ik hieronder.

1. Lenskeuze

De beste investering die je kunt doen op gebied van camera-apparatuur, is investeren in een goede, scherpe lens. Een goede lens heeft veel invloed op de kwaliteit van je fotografie, veel meer dan een goede camerabody dat heeft (natuurlijk heeft de fotograaf zelf de meeste invloed). Ik fotografeer liever met een goedkope body van 10 jaar oud en een toplens ervoor, dan met een gloednieuwe body en een middelmatige lens. Ik fotografeer 95% van mijn werk met twee lenzen, een groothoek- en een telelens en ze zijn allebei haarscherp. Helaas heb ik eerst enkele lenzen moeten proberen en doorverkopen omdat ze uiteindelijk voor mij niet scherp genoeg waren. Wees kritisch. Als je ergens geld aan uitgeeft, geef het dan uit aan een goede lens.

Wil je weten met welke lenzen ik fotografeer? Bekijk dan mijn camera-apparatuur.

2. Autofocus

De grootste hulp bij het maken van scherpe foto's komt vanuit de autofocus-functie. Hiervoor druk je de ontspanknop half in, waarna de autofocus probeert scherp te stellen op het gekozen punt (of meerdere punten, als je dat hebt ingesteld). Zelf werk ik eigenlijk altijd met een enkel scherpstelpunt, dat ik in mijn zoeker kan verplaatsen met de dial op de achterkant van de camera. Sommige situaties vragen om een andere autofocus-modus, zoals bij bewegende objecten. Hiervoor kun je bijvoorbeeld continuous autofocus met 3D-tracking gebruiken, waarbij de camera continu blijft scherpstellen op een gekozen object. Voor landschappen en portretten werk ik echter louter met één scherpstelpunt.

3. Diafragma

Iedere lens heeft een ideaal diafragma: een diafragma waarop de lens op zijn scherpst is. Deze verschillen zijn meestal klein, maar ze zijn er wel. Je kunt dit uitvinden door je camera op statief zetten en telkens dezelfde foto maken, maar met telkens een andere diafragma. Vervolgens kijk je op de computer (bekijk de foto's op 100% grootte) welk diafragma het scherpste beeld opleverde. Voor mijn groothoeklens is dit f8.

4. Sluitertijd

Zorg ervoor dat je sluitertijd kort genoeg is, als je uit de hand fotografeert. Wanneer is een sluitertijd kort genoeg? Dat hangt af van de brandpuntsafstand die je gebruikt. De brandpuntsafstand is het aantal milimeter waarop je de lens instelt als je een foto maakt. Om de sluitertijd (waarbij ik uit de hand kan fotograferen zonder bewegingsonscherpte te krijgen) te berekenen, maak ik gebruik van de volgende vuistregel:

Minimale sluitertijd = 1 / (brandpuntsafstand * 2)

Stel, ik wil een foto maken met mijn telelens op 200 mm, dan is mijn minimale sluitertijd 1/400 sec. Of met een groothoeklens op 30 milimeter: 1/60 sec. Je neemt dus gewoon het aantal milimeters en verdubbelt ze. Dit heeft mij altijd geholpen om scherpe foto's te maken. Sommige fotografen vermenigvuldigen de brandpuntsafstand in deze som niet met twee, maar ik zit liever aan de veilige kant en wil gewoon altijd zeker zijn van scherpe foto's.

Een kleine uitzondering voor als je echt actie wilt bevriezen, dus bijvoorbeeld sportfoto's wilt maken of vogels in de lucht: zorg dat je sluitertijd te allen tijde minimaal 1/1000 is.

5. Bij gebruik van een statief

Als je werkt op een statief, maakt de sluitertijd natuurlijk niets meer uit. Ook kun je de ISO (lichtgevoeligheid) helemaal op zijn laagste stand zetten, zodat je perfect ruisvrije foto's krijgt. Ook het diafragma kun je naar wens instellen. Dit zijn de grote voordelen van werken met statief. Toch is het zelfs op een statief nog mogelijk om een onscherpe foto te krijgen, los van of je goed hebt gefocust op je onderwerp. Daarom adviseer ik bij gebruik van statief altijd de volgende instellingen:

5.1 Vibratiereductie / beeldstabilisatie

Veel lenzen hebben een techniek aan boord die vibraties wegneemt, waardoor je langer uit de hand kunt blijven schieten. In de Nikon-wereld heet dit "vibration reduction", of VR. In de Canon-wereld heet dit "image stabilization", of IS. Deze technieken worden overbodig wanneer je een statief gebruikt en kunnen dan zelfs trilling introduceren. Zet deze switch op je lens dus uit zodra je op statief werkt.

5.2 Zelfontspanner

De zelfontspanner is een timerfunctie die ik altijd gebruik wanneer ik werk op statief. De zelfontspanner zorgt ervoor dat de camera pas een aantal-seconden nadat ik de ontspanknop heb ingedrukt start met opnemen. Zo wordt de trilling van mijn vinger op de ontspanknop weggehaald. Een alternatief voor de ingebouwde zelfontspanfunctie, is het gebruik van een afstandsbediening.

5.3 Belichtingsvertraging / spiegel opklappen

Tot slot stel ik een paar seconden belichtingsvertraging in. Dit kan bij Nikon-spiegelreflexcamera's via de instelling belichtingsvertragingstand in het menu. Dit zorgt ervoor dat de camera nog even wacht met opnemen nadat de spiegel is opgeklapt. Zo haal je ook de laatste mogelijke trilling, die van de spiegel in de camera zelf, weg.

5.4 Positie van het statief

Zorg altijd dat je statief stabiel staat en niet beïnvloed wordt door wind. Fotografeer je vanaf een zachte ondergrond zoals zand of gras? Probeer dan je statief iets in de grond te prikken voor extra stabiliteit.

6. Tijdens fotobewerking

Alles wat je in de camera en op het moment van opnemen al goed kunt doen, moet je dan ook doen. Maar voor extra scherpte voeg ik altijd nog scherpte toe tijdens de nabewerking. In de basis kun je dit altijd doen via Lightroom, maar soms gebruik ik ook Photoshop. Ik gebruik meestal een masker om niet alles van de foto te verscherpen, maar alleen de delen die ik wil. Verscherping introduceert namelijk ook wat ruis. Gebruik in Lightroom de Alt-toets tijdens het verslepen van de masking-slider om te kijken welke delen verscherpt worden.

Meer leren?

Hopelijk helpen deze punten je om scherpere foto's te maken. Wil je meer leren over hoe je betere foto's maakt met je camera? In mijn workshop Basis Digitale Fotografie leer je hoe je alles uit je camera haalt, vaak met verrassende resultaten.

Ik wil betere foto's